oto recenzja wydawnicza książki autorstwa dr hab. Tomasza Nowickiego, prof. KUL
"Recenzowana książka to indeks właścicieli i użytkowników nieruchomości sporządzony na podstawie pierwszego katastru Galicji jakim była Metryka Józefińska. Jest to źródło, które wykorzystać można do szeroko pojętych badań nad historią Galicji II połowy lat osiemdziesiątych XVIII wieku, nie tylko dla historii gospodarczej i społecznej, ale też historii administracji i genealogii. Dlatego też opracowany przez Pana Daniel Nowaka indeks ma duże znaczenie dla historii, w szczególności historii regionalnej.
Książka podzielona została na trzy części. Pierwsza zawiera wstęp, w którym wyjaśnione zostały zasady opracowania indeksu oraz jego znaczenie i cel, a także opisano zasady opracowania Metryki Józefińskiej oraz jednostkę administracyjną, jaką był cyrkuł dukielski. Wstęp opracowany został prawidłowo. Zawiera on wszystkie elementy jakie powinny znajdować się w tego typu edycjach źródłowych. Wyjaśniono w nim szczegółowo, między innymi powód używania w indeksie różnego rodzaju oboczność dotyczących nazwisk i imion osób w nim wymienianych, które wynikać mogła ze różnych zniekształceń wynikających z powodu naleciałości językowych w postaci dialektów i gwar. Natomiast dokładne opisanie cyrkułu dukielskiego pozwala lepiej zorientować się w zasięgu geograficznym opracowanego indeksu.
Cześć druga książki to indeks dominiów cyrkułu dukielskiego w latach 1785-1789, czyli jednostek administracyjnych niższych o szczebel od cyrkułów. Wykaz ten zawiera nazwę dominium, nazwy gmin i miejscowości wchodzących w jego skład, a także liczbę domów i ludności dla każdej miejscowości cyrkułu dukielskiego oraz wskazanie osoby odpowiedzialnej za dokonywanie pomiarów, czyli mandatariusza. Dzięki tak opracowanemu wykazowi można w sposób szczegółowy poznać strukturę administracyjną cyrkułu dukielskiego od miejscowości (gromady) poprzez gminę katastralną aż do dominium.
Pozostała część książki to wykaz (indeks) właścicieli i użytkowników nieruchomości. Ze względu jednak na obszerność opracowanego indeksu tom 1 książki zwiera wykaz dla miejscowości cyrkułu od B do Ł (jak wskazuje autor w cyrkule nie było miejscowości, których nazwa zaczyna się na litery': A, Ć, E). Wykaz pozostałych osób ujętych w Metrykach Józefińskich dla miejscowości cyrkułu dukielskiego zaczynających się na litery od M do Z
z zostanie wydany jako tom 2.
Interesujący jest sam układ indeksu dla poszczególnych miejscowości. Dla każdej z nich opracowano najpierw tzw. metryczkę, czyli informacje na temat jej przynależności do dominium, gminy katastralnej, parafii rzymskokatolickiej i grekokatolickiej, a także liczbę domów i ludności oraz dane na temat właściciela w okresie, kiedy opracowana została Metryka Józefińska. Jest to interesujące i bardzo potrzebne źródło danych pozwalające opracowań sieć administracyjną państwową i kościelną na terenie cyrkułu. W dalszej części autor zamieścił skład tzw. komisji pomiarowej, jak mandatariusze, wójtowie, przysiężni gromadzcy i inne osoby odpowiedzialne za wykonanie pomiarów gruntów. W oddzielnej części zamieszczono wykaz budynków użytkowych jak dwory, plebanie, karczmy, browary, co pozwala odróżnić je od indywidualnych posiadaczy gruntów w danej miejscowości. Najważniejszy jest jednak sam indeks właścicieli i użytkowników ułożony w alfabetycznie zawierający imię i nazwisko użytkownika oraz numer domu, w którym mieszkał. Na uwagę zasługują tutaj użyte różne sposoby zapisu nazwiska oraz imiona w formie oficjalnej lub zdrobniałej (np. Fedor - Fećko). Dzięki temu poznajemy stosowane na danym terenie różne formy ich używania w postaci albo oficjalnej albo gwarowej. Jest to sposób jak najbardziej prawidłowy i wszelkiego rodzaju modernizacje i zmiany tych form na współczesne znacznie zubożyły by ten wykaz.
Reasumując, z pełnym przekonaniem mogę stwierdzić, że oceniane opracowanie zawiera olbrzymią dawkę wiedzy i bez wątpienia powinno znaleźć się w obiegu naukowym.
dr hab. Tomasz Nowicki, prof. KUL"
